نتایج جستجو

كوكانال

نوعي پرنده‌ي شكاري. غليواج.

کوك

آبي. كبود. ازرق. آسمان. سماء [گؤک/گؤی]. بيخ خشخاش. ريشه. اصل. تندرست. سالم. منشا. ابتدا. تنظيم آواز و صداي آلات موسيقي [کؤک].

كوشماك

كوچيدن. مهاجرت. انتقال يافتن.

كوشلمك

[گَوشَلمک] ‌سست شدن. ضعيف شدن.

كوشك آغاج

[کؤشک آغاجی] برج ديدباني. تيرك چوبي كه در راه‌ها جهت نشان بر پا كنند. برج چوبي.

كوشك

شتر یک­ساله [کؤششک] سست. ضعيف [گَوشَک].

كوششك

شتر يک‌ساله.

كوسماك

منقطع شدن. قهر كردن. غبارناك شدن.

كوسم

بز پيشروِ گلّه. گوسفندِ پيشرو گلّه.

كوسكو

[کؤسوو/کسؤو] تكّه‌ي هيزم. هيزم نيم‌سوخته. هيزمي كه يك‌ طرف آن سوخته باشد. كنده‌ي درخت كه يك سر آن سوخته باشد. شكل ديگري از كوساو. چوب آتشکاو.

كوستك

بند. زنجير. رسن پاي اسب. پاي­بند. تله. دام. غل. قيد و بند. سلسله.

كوستبك

[کؤسته‌بک] موش كور. برآمدگي‌هايي كه موش كور در زمين ايجاد مي‌کند.

كوساو

نگ کوسکو.

كوزه‌ماك

رفو كردن. دوختن. تاب دادن.

كوزن

رفو. دوخت.

كوزل

كوزل[1]: باقيمانده‌ي خوشه و علف سوخته. خس و خاشاك. [1]– امروزه در تمامی نقاط آذربایجان با اندکی تغییر به شکل «کولش» بکار می‌رود. مراحل تغییر آن چنین است: کوزل/کولز/کولس/کولش. مثال: نوروزعلی خرمن‌ده وَل سورردی/هردن یئنیب کولش‌لری کورردی (منظومه‌ی حیدربابایه سلام- استاد شهریار)

كوره‌ماك

دميدن در آتش با دمه. تحريك مشتعل كردن آتش با بادبزن.

كوروكلنمك

شعله‌ور كردن آتش با دميدن. مشتعل كردن آتش با دمه.

کوروکلمک

دميدن. دماندن هوا در چيزي.

كوروك

دم آهنگري. منفاخ. دمه‌ي زرگران و آهنگران.

كورنك

عيش و عشرت. بزم. سور.

كوركه

اطراف آلاچيق. اطراف سياه‌چادر. پوشش اطراف آلاچيق.

كوركولداماك

[گورولداماق] صدا كردن. غرّيدن. دلتنگ شدن. بيمار شدن.

كوركور

نگ كراك.

كوركو

مشك. خيكِ‌ آب.

كوركلاماك

نگ کؤروکلمک.

كوركان

نگ گورکان.

كوركا

نمد. نوعي شيپور و سورنا.

كورك

نگ کوراک.

كورچك

خاك‌انداز. پارو. آلت سر پهن که براي خاكستر‌كشي آتش و جمع كردن خاكروبه استفاده شود.

كورجي

نگ گورجي.

كورته كويلك

پيراهن. قميص.

كورتون

پالان. زين. جهاز شتر.

كورتوك

نام نوعي غذا. نوعي مطبوخ.

كورتك

[گؤرتک] منظر. نمايش. عبرت. تجربه. عادت. معتاد. بزم صحبت. امثال پند آموز.

كورپه

بستر و لحاف. بالاپوش. نورس. تازه. نوجوان. نوزاد. علف تازه روييده.

كورپك

خفيف. سبك.

كورالماج

درخت صنوبر پير. كاج كهنسال و فرسوده.

كوراك

پاروي قايق. پاروي برف‌روبي. [کورَک]. سان ديدن سپاه. شمارش سپاه. ديدار از لشكر. ديدن [گؤروک/گؤروش] ناحيه‌اي در نزديكي بخارا.

كوراداماك

تار و مار كردن. پريشان شدن. پراكنده شدن.

كور سيچان

موش كور.

كور چپان

دمل كور. قرحه.

كوداش

عمل بي‌ادبانه. بدي. پستي. کار زشت.

كوچين

نگ گوجين.

كوچه‌آشي

نوعي غذا كه از آرد ذرّت سفيد طبخ كنند. آش ارزن. آش عدس.

كوچه

نوعي غذا كه از آرد ذرّت سفيد طبخ كنند. ماشابه [آش حبوبات] كه در آسياي ميانه رايج است[1]. محله. برزن. کوی. راه. طريق. گذرگاه مهاجرين. بازار. راسته. محل اوتراق ايلات. كوچ‌نشین. [1]– به شکل کاچی در زبان فارسی نیز داخل گردیده است.

كوچوكلاماك

زاييدن سگ. توله كردن سگ.

كوچوك

كوچوك[1]: نوزاد سگ. توله سگ. طفل صغير. اساس هر چيز. [1]– در زبان فارسی به صورت «کوچک» داخل گردیده است.

كوچن

پرنده‌اي شبيه كركس. جهاز شتر. يوغ.[1] [1]– چوبى بود كه بر گردن گاو نهند يعنى بندوق [بويوندورق] چوبى كه بر گردن گاو زراعت و گاو گردون گذارند. (لغت­نامه ­ی دهخدا)

كوچمن

بدوي. صحرانيشن. مهاجر. كوچ‌كننده.

كوچمان اولوس

مردم كوچ‌نشين. مهاجران. مردم صحرانورد و كوچ‌نشين تركمانيّه مانند قرقيز، قزاق، قبچاق و…

كوچمان

نگ کوچمن.

كوچماك

ارتحال. مهاجرت. منتقل شدن. كوچيدن.

كوچلاك

بچّه شتر.

كوچك

نگ کوچوک.

كوچر

[کؤچری] مهاجر. کوچ‌نشين. قسمتي از يوغ و گاو‌آهن. ابزاري که برزگران در وقت شيار کردن بر گردن گاو بندند.

كوچ

رحلت. هجرت. تحويل مكان. حمل اشیا منقوله.

كوجن

نگ كوچر.

كوتوك

[کؤتوک] بيخ و بن درخت بزرگ. كنده. تنه‌ي بزرگ و بريده‌ي درخت. هيزم. كنده‌‌ي پاي مجرمان. دفتر كبير. كتب سجلّات. بنچاق.

كوتل

كوه. جبل. گذرگاه صعب‌العبور. مكان بلند و ناهموار.

كوترك

پوستين كلفت. پوست ضخيم.

كوتاول

كشيك. نگهبان. پاسبان. قلعه‌بان. محافظ حرم‌سرا.

كوتاج

نوعي مطبوخ مانند كماج.

كوپيچي

اكثراً. حالت زيادي. همگي.

كوپي

يكباره. ناگهان. لباس از جنس پنبه. جامه. ظرف آب. صراحي. ظرف دوغ. كُب. ظرفي كه دورن آن ماست را هم زده و دوغ سازند.

كوپه

لباسي مانند جوشن. مشته و چكّش‌ كوچك سرّاجان و كفّاشان كه براي صاف كردن و يا چين دادن به كار از آن استفاده مي‌كنند. گوشواره.

كوپون

طفل. پسر. فرزند. اولاد. مخدوم. بچّه.

کوپوک

[کؤپوک] كفك دريا. حباب. لعاب. زبد.

كوپورماك

[کؤپورمک] غضب كردن. كف كردن دهان. هار شدن. زياد شدن. مست شدن.

كوپماك

[کؤپمک]‌ ورم. نفخ كردن. آماسيدن. باد كردن.

كوپلوك

زيادي. فراواني. بسياري. ازدحام. شلوغي. كثرت.

كوپلاماك

زياد كردن. فراوان شدن. تكثير شدن.

كوپك تاشي

[کؤپوک داشی] سنگ استوانه‌اي شكل. كفك دريا. محل مشخّص در كوچه و معبر كه حمّالان بر آن تكيه كرده و نفس تازه كنند. محل توقف باربران در معابر كه «سنگ آسايش» نيز گويند.‌ فرسنگ.

كوپك

كلب. سگ[کؤپک]. حباب. كفك دريا. حباب. لعاب. زبد [کؤپوک].

كوپسر

خيك. مشك. قربه.

كوپري

كوپري[1]: جسر. پل. [1]– به شکل «کُبری، کوبری»، و حالت جمع «کبار» در لهجه‌های مختلف زبان عربی داخل شده است. (معاصر عرب دیلینده تورک منشألی سؤزلر، ص 125)

كوپروك

نگ کوپری.

كوپراق

زيادتر. فراوان‌تر.

كوپچيك

نگ کوبجوک.

كوپ

زياد. كثير. بسيار. وافر.

كوبجوك

 از اسباب زين. كوچك. ريز. خرد. غلتك. چرخ ارّابه.

كواك

مغاك. سوراخ. رخنه. خالي. اجوف. منقور. توخالي.

كنكاش

كنكاش[1]: مشورت. مصلحت. مشاوره. مذاكره. انجمن. شورا. [1]– از لغات ترکی دخیل در فارسی است که به شکل‌های «کنکاج،‌ كنگاج. كنگاش» «صلاح و مصلحت و مشورت» باشد و به اين معنى با سين بى‌نقطه (كنگاس) هم آمده است. مشورت و صلاح‌پرسى و اين لفظ تركى است. [غياث اللغات] صلاح و مصلحت و تدبير و مشورت […]

كنس

[1]: [کینیس] متحيّر. حيران. مبهوت. ديوانه. احمق. [1]– از لغات دخیل ترکی در فارسی است و در معنی مجازی خسیس و ممسک بکار می‌رود. در زبان محاوره‌ای امروز مردم تبریز به «چینیس» و «چیلیس» مصطلح است.

كنديك

ناف. مغز. ميان. وسط.

كنديرليك

كشتزار كتان. ريسمان بافته از الياف كتان.

كندير

كندير[1]: گیاه بذرالبنج. تخم بنگ. كتان. تخم كتان. گياه و تخم بزرك. [1]– کندیر اوتو: گیاه کنف. در ترکی استانبولی به شکل نادرست «کنه‌ویر» بکار می‌برند.

كنبوسك

نگ توموزغان.

كنبوز

نگ توموزغان.

كنارسكه

شكر. قند. نبات. كلّه‌قند.

كمين

حقد و حسد. بغض و عداوت.

كميك

استخوان. عظم.

كميشك

قسمت استخواني دم. انتهاي دم. دمغازه.[1] [1]– بيخ دم. ميان دم. استخوان ميان دم. دمغزه. استخوان ميان دم حيوانات باشد اعم از پرنده و غير پرنده. دنبالچه. استخوان دمگاه كه در زبان عربي «عصعص» گويند. (لغت­نامه­ ی دهخدا)

كميردك

دندان غيرعادي و بزرگ. دندان زاید و بيرون زده.

كميرته

زردآلوي نارس. زردآلوي كال.

كمه

نگ اپم كماجي.

كموك

[سوموک] استخوان. عظم.

كمور

نگ کومور.

كمليك

شقاوت. بدكاري. جفا. دنايت. پستي.

كمسان

كيسه‌ي چرميِ نوشت‌افزار که طالبين علوم همراه دارند.

كمچد

قندز. بيدستر.

كم‌پير

پيرزن. كهنسال. عجوزه.

كمال

قرقف [مي، خمر]. قيمت. بها. نرخ. باده‌ي مدام.

كماج

كماج[1]: نان پخته در زير خاكستر. شن داغ و آتش را نيز گويند. [1]– از لغات ترکی دخیل در زبان فارسی است. اصل این کلمه از فعل ترکی «گؤممک» به معنی، دفن کردن است. شکل قدیم کماج، «گؤمج» می‌باشد. «كماچ. كوماج. طلمه. مملول. مُضباط. و آن نانى است كه در خاكستر گرم پزند شتربانان. خبزالمله.» […]

كم

نگ گم، گيم.

كله‌بك

پروانه. مگس اسب. پشه‌ي بزرگ كه اسب را نيش مي‌زند. مگس سگ [خرمگس].

كله

مواشي. دواب. رمه. گلّه.

كلكي

حرف بيهوده و مفت. ياوه. الكن.

كلچه

[کولچه] نام قبيله‌اي از تركمن‌ها در ماري [مرو] نوعي نان شيرمال كوچك و گرد. نان گرد.[1] زمین زراعی کرت‌بندی شده. قطعه زمین کشاورزی. [1]– با اندکی تغییر به شکل کلوچه (نان گرد) در زبان فارسی نیز داخل گردیده‌است.

كلته‌كلاس

گونه‌اي حيوان خزنده [از خانواده‌ي مارمولك] بزمچه.

كلته‌كلار

مارمولك. كرياس. سام ابرص. سمندر.

كلته

كلته[1]: قصير. كوتاه. بي‌دم. [1]– به شکل «کتله/کوتوله» در زبان فارسی داخل گردیده است. مردم تبریز کفتر دم بریده را «کالاتان» و  مرغ دم بریده را «لومه» گویند.

كلتك

دبوس. تخماق. چوبدستي چوپانان كه سرش گرد باشد.

كلتان كله

نوعي حيوان خزنده. بزمچه.

كلبار

كوله‌بار. كيسه‌ي چرمي. توبره‌. گلدان. ظرف سفالي. انبان پوستين.

كلاس

نوعي مارمولك.

كلاچ

نان تهيّه شده از آرد ذرّت.

كلاتن كلاس

مارمولك. بزمچه.

كلاتلو

نگ پلتك.

ككيز

انتهاي بيني. قسمت خيشوم گلو. حلقوم.

ككيرتمق

نگ ايجغيرماق.

ككي

پايه‌هاي چرخ ارّابه. پايه‌ي غلطك.

ككليك آزماق

آروق زدن [ناراحتی معده].

ككليك

كبك. گمراه شدن. آروق زدن. نام قديم «شهر سبز» نزديك بخارا كه نام ديگر آن «كيش» مي­باشد. ميان قبايل مسكون در آنجا با نام «گينكس» مشهور است.

ككره

نوعي گياه تلخ. عفص.[1] تلخه.[2] [1]– عفصه. به پارسى «مازو» گويند و به يونانى «فقس»، و بهترين آن بود كه سبز بود و سوراخ نداشته باشد و آن را «بقاقاليس» خوانند و آن غوره بود. و آنچه رسيده بود سرخ‌رنگ و سست و بزرگ بود. تبریزیان گؤی مازی گویند. (لغت­نامه­ ی دهخدا) [2]– تلخ‌دانه و […]

كشير

هويج. زردك.

كشن بوغه

زنجير. پابند.

كسيك

عیبناک. ابتر. حيواني كه گوش و يا شاخش معيوب باشد.

كسملك

انبار زميني. انبار غلّه. غار. قفل و کليد چوبي. معدن سنگ.

كسمك

قاچ. پارچه. تكّه. ساقه‌ و خوشه‌هايي كه زمان خرمن با خاك مخلوط مي‌شوند. خاشاكِ خرمن ريخته بر خاك. هر چيز كه قيمتش مقطوع باشد. قطع. بريدن. جدا كردن. قطع كردن. حلّ و فصل كردن. شقّه كردن. تفريق کردن.

كستن‌كله

مارمولك. كرياس. سام ابرص. سمندر.[1] [1]– نوعى از چلپاسه هم هست و آن را «سام ابرص» گويند و او بيشتر در باغ‌ها می­باشد و موذى نيست و «ماترنگ» نيز گويند. نوعي سوسمار. نوعي مارمولك. (لغت­نامه­ ی دهخدا)

كز

مرتبه. بار. دفعه. اندازه.

کريال

گونه‌اي تمساح. «قانمار» نيز گويند.

كروه

سيّاره‌ي مرّيخ، بهرام. سيّاره‌‌ي فلك پنجم.

كروان قيران

ستاره‌ي زهره. ستاره‌ي شباهنگ.

كرنغورق

زنگوله. زنگ. جرس. درا.

كرگه

كرگه[1]: نوعي جبّه. لباس. جامه. رخت. [1]– به شکل «کرک» در زبان فارسی وارد شده است. در لهجه‌های مختلف زبان عربی به اشکال «کورک، کرک، کوریک، کوراک، کراک» داخل گردیده ­است. (معاصر عرب دیلینده تورک منشألی سؤزلر، ص 126)

كركي

تبر بزرگ. نام شهري در كنار آمودريا.

كركاو

درختي وحشي، شبيه درخت گلابي. چوب‌هاي اطراف آلاچيق را گويند.

كرك

كرگدن.

كرقكه

[کرقنه] زره. جوشن.

كرسن

طبق چوبي بزرگ. قاب. تغار چوبي.

كرخن

كرخت. بيخود. مبهوت. بي‌درك. بيهوش. محو شدن.

كرچ

قاچ. برش. كرت.

كرتيك

برش كوچك. چوب رنده شده و يكدست. رخنه شده. برش داده شده. چوب خط‌گذاري شده. چوب خط، براي حسابداري كسبه.

كرتي

چوبي كه كسبه براي محاسبه بكار مي‌برند. چوب خط. قاچ خربزه و هندوانه. رَخ. روغن گوسفند.

كرتن‌كلار

مارمولك. كرياس. سام ابرص. سمندر.

كرتمك

بريدن. قاچ كردن. بريدن يك قسمت كوچك از چيزي. رخنه كردن. نشان و علامت كردن.

كرپيج

خشت. آجر خام.

كرپي تكان

خارپشت.

كرپي

خارپشت.

كرپك

[کیرپیک] مژگان. مژه. ناوك. پيكان. خارپشت.

كرپتكان

خارپشت.

كربي‌تيكان

خارپشت.

كربي

[کيرپي] خارپشت.

كرايت

از اسباب ارّابه. نام قبيله‌اي از اتراك كه در ميان كلات بخارا ساكن هستند.

كرامت

نگ کيراميت.

كراك

كراك[1]: كرگدن. كَرَك. [1]– مرغى است دم‌دراز سياه و سپيد و در كنار رودها زندگي مي‌كند. پرنده‌اى است كبود و سفيد و دم‌دراز. مرغ دمسجه. كراكا. دم‌جنبانك. كراس. بعضى گويند «كَرَك» است كه «بودنه» باشد و آن پرنده‌اى است پر خط و خال، از تيهو كوچكتر كه به عربى «سلوى» گویند. (لغت­نامه­ ی دهخدا)

كديك

لب شكسته. هر چيزي كه لبه‌ي آن دندانه‌دار است. آج‌دار. لب چاك.

كدي

بوراني. كدو تنبل.

كدوك

لب شكسته. هر چيزي كه لبه‌ي آن دندانه‌دار است. آج‌دار. لب چاك.

کدک

لازم. واجب. احتياج. مقتضي [در این معانی «گرک» صحیح است]. نوعي پرنده‌ي بزرگ. مارمولک.

كدخدا

صاحب‌خانه. بزرگ. حاكم. رئيس روستا. ارباب. ايشيك آغاسي. ريش سفيدي كه در خدمت شاهزاده و بيگ‌زاده باشد. اتكه.

كچيكور

گذرا. گذرنده. آمر.

كچي ‌بوينوزي

[کئچي بوينوزو] گیاه خرنوب. گیاه خارسم. فش. چنگك.

كچي آيغري

بُز نر.

كچه اويوني

[کئچه اويونو] نوعي بازي. نوعي بازي كه چيزي را در زير خاك و يا مشت بسته پنهان مي‌كنند تا طرف مقابل آنرا بيابد.

كچه

[کئچه] نمد. زيرانداز نمدي. پلاس نمدي.

كچوم

آكاسيا. اقاقيا.

كچن گون

ديروز.

كچمه

نگ اويوز.

كچك

موهاي كج در دم و بال اردك. حاقه. طرّه.

كچابه

كچابه[1]: جعبه‌ي چوبي. صندوق چوبي چهار گوش كه قسمت بالاي آن باز است. قوطي چوبي. [1]– در زبان فارسی به شکل «کجاوه» داخل گردیده است. شکل صحیح و قدیم این واژه‌ی مرکّب، «کؤچ‌ اوبا» (خانه‌ی کوچ، هودج) بوده است.

كجه

[گئجه] شب. ليل. الكن. احمق. سرسري. آواره.

كته قورغان

نام منطقه‌اي نزديك سمرقند. نام قلعه‌اي در بیست كيلومتري شهر بخارا.

كته

كلان. بزرگ. عظيم. كبير.

كتون

كتون[1]: بذرالبنگ. كتان. زغير. بنگ‌دانه. [1]– از لغات آکدی دخیل در ترکی و فارسی است. شکل آکدی این واژه «کیتینو» می‌باشد. (فرهنگ واژگان آکدی، محمّد داود سلّوم، ص205).  ترکان گیاه کتان را «کندیر اوتو» گویند.

كتمن

كُلنگ. آلتی برای کندن زمین و خاک.

كتمان

پارو.

كتك

لانه‌ي مرغ. خانه‌ي پرندگان. آشيانه‌ي مرغان.

كتاول

نگ كوتاول.

كت هندي

دارويي گياهي. نوعي رنگ.

كت

تخت. سرير. اريكه. سكّو. مصطبه.

كپه

خانه و آلاچيق ساخته از ني و حصير.

كپنگ

[کپه‌نک] بالاپوش چوپان‌ها. باراني. عبا.

كپشيك

كيل. پيمانه. ظرفي به شكل الك براي وزن كردن حبوبات.

كبزه‌چي

فالبين. رمّال. جوكي. كسي كه با استخوان كتف فالبيني مي‌كند.

كبزه

شانه‌ي دست. كتف.

كبتقه

چادر. آلاچيق.

كاولاماق

گود كردن. كندن. مخلوط كردن. دفن كردن. كاويدن.

كاوش

چريدن. كفش. پاپوش. كندن. كاويدن.

كاوركا

كاوركا[1]: طبل بزرگ. كوس. نقاره. [1]– در متون قدیم به شکل «کوروک/کووروک» نیز آمده است.

كاواك

پوچ. اجوف. مغاك. توخالي.

كان

وافر. بسيار. زياد. معدن.

كامه

كامه[1]: شب. ليل. لچر.[2] گونه‌ای الک. [1]– تبریزیان به این نوع از الک «کَم» گویند. [2]– الک ساخته از موی.

كالار

مارمولك. كرياس. سام ابرص. سمندر. نگ کستن‌کله.

كالا

مواشي. دواب. رمه. گلّه.

كال

كلام خوش. التفات. مجرا و كانال‌هاي سيلاب در شهرها. نيرنگ كردن. قانع كردن كسي با حيله و نيرنگ. گول زدن.

كاكا

كاكا[1]: لالا. دايه. مربّي شاهزادگان. پاسبان حرم‌سرا. [1]– در شیوه‌ی ترکی استانبولی به شکل «ککو» بکار می‌رود.

كافري

نام قبيله‌اي بزرگ در افغانستان كه بين كوه هندوكش، تبت، كاشغر، ‌بدخشان و كابل زندگي مي‌كنند.

كاغاي

پايه‌هاي چرخ ارّابه. پايه‌ي غلطك.

كاشغر

شهر بزرگ تركستان كه در مرز چين واقع است و داراي هفت ولايت ختن، ياركند، غولجه، طورفان، سيرم، گل‌باغ و آق‌سو مي‌باشد و از اين رو به نام «يدي ولايت»[1] نيز مشهور است. در تداول عامّه به شكل «قشقر» بكار ‌مي‌رود. [1]– در معنی هفت ولایت.

كاز

مفت. ارزان. مهد. گهواره. قيچي. دوكارد.